Illustraties, een vak apart en wat voor een vak. Magisch, knap en bijzonder. Te vaak wordt onderschat hoe groot de rol is die ze hebben in het verhaal; in het (af)maken van het verhaal. Eigenlijk is het net als in een museum: je staat er echt even bij stil, want er zit vaak meer in een illustratie dan je in een eerste oogopslag ziet. Ze verdienen aandacht. Maar hoe geef je die aandacht? Tijd voor een grondige analyse die tot stand gekomen is door meerdere illustrators te bevragen hoe je illustraties in een kinderboek kunt bekijken.

 

Een illustratie is vaak een kwestie van smaak, wat mede komt door iemands stijl, of mooier gezegd, iemands handschrift. Eigenlijk kan 'mooi' daarom enkel subjectief zijn, want...waarom vind jij het mooi en waarom een ander niet? Iemands techniek kan nog zo goed zijn, als de illustratie je niet pakt, dan doet dat ook wat met je. Soms is het ook gewoon lastig om iets concreets over een illustratie te zeggen, want soms is het gewoon echt alleen een gevoel of sfeer die niet in woorden uit te drukken is. Toch verdient een illustratie het om vanuit meerdere aspecten bekeken te worden, want hoe je het ook wendt of keert: de liefde die in de illustraties zit, spat er vaak vanaf.

 

Moeilijk om er goed naar te kijken? Hieronder volgen wat concrete tips.

📘Kijk eens naar het type materiaal waarmee gewerkt is en naar diverse technieken die zijn gebruikt. Kijk dan ook eens naar of het analoog, digitaal of een combinatie van beide is. Als dat lastig te herkennen is: vraag de illustrator. Ga dan zeker niet zelf interpreteren, je slaat de plank dan soms echt mis. Let daarnaast specifiek op het kleurgebruik: zijn de kleuren helder of is het een rommeltje of zijn ze bont of juist rustig? Zit er verandering in kleurgebruik in het verloop van het verhaal? Ondersteunen de kleuren het verhaal?

📗De sfeer waar de illustrator je mee naar toeneemt is een erg belangrijke. Trekt de illustratie je mee het verhaal in? Is het spannend als je de bladzijde omslaat? Weten de illustraties je steeds opnieuw te verrassen? Welke details voegt de illustrator toe ter verhoging van de sfeer? Zit daar misschien symboliek in? Denk aan dreigende luchten, personen op de achtergrond of juist op de voorgrond en andere gebouwen of natuur.

📕Uiteraard moet je ook letten op de personages. Is de hoofdpersoon en tekenstijl aansprekend voor de doelgroep? Hoe zien de personages eruit: levend of meer grafisch? Spreken de emoties via de karakters?

📔Je kunt ook kijken naar de compositie, want een goede compositie kan een tekening zóveel beter maken. Heeft de illustratie of het geheel een duidelijke doordachte compositie? Hoe is de opbouw van de illustraties door het boek heen? Blijf je verrast worden door de spreads? 

📙Een natuurlijke flow tussen tekst en beeld lijkt een van de toverwoorden. De illustraties moeten een extra laag of lading toevoegen aan de tekst om geboeid te blijven. Je kunt je afvragen wat die toevoeging is of hoe de illustraties zich ten opzichte van de tekst verhouden. De beeldtaal die de illustrator gebruikt is dus belangrijk. Past die bij het verhaal? Zou het verhaal ook leuk zijn met andere beelden? Wat voor sfeer geven ze? Ligt er een concept aan de illustraties ten grondslag of volgen de illustraties de tekst? Welke elementen haalt de illustrator uit de tekst om in beeld om te zetten?

📓Het is ook goed om te bekijken wie aangesproken worden in of door het boek: spreken de beelden alleen kinderen aan of worden volwassenen ook geraakt door een mate van authenticiteit of, zoals een van de illustrators zo mooi zegt, de 'articiteit'? 

​

📚Uiteraard is het altijd belangrijk dat je in je achterhoofd houdt welk type boek je bekijkt. Bij gedichten kun je anders kijken. Weten de illustraties de sfeer te vangen? Geven de illustraties de clou niet weg? Er moet ruimte zijn voor eigen interpretatie en dan kun je letten op de illustraties of ze jou als kijker op het verkeerde been kunnen zetten. Het mag duidelijk zijn dat een paar illustraties in een (lees)boek wat anders is dan een heel prentenboek vol prenten. In een prentenboek verdienen de prenten eigenlijk de meeste aandacht of in elk geval in samenhang met de tekst. Er is vaak meer te zien dan alleen de hoofdlijnen, let maar eens op kleine grapjes en extra hints.

​

Onthoud dat een illustrator heel zijn hebben en houwen (naja, zo ongeveer dan) in een illustratie stopt; de illustraties zijn meer dan alleen een welkome aanvulling. 

​

Tot slot...een mooie kijkoefening!

Een van de illustrators gaf nog een fijne kijkoefening, die kan helpen bij het trainen van je oog, zodat je een goede omschrijving kunt geven van wat je vindt van de illustraties in een boek. Die deel ik hier graag.

• Kies de opmerkelijkste spread uit het boek.

• Bekijk die goed. En vertel wat je ziet. Gewoon van links naar rechts. Benoem alles: echt alles. (Ik zie een geel gordijn met daarachter een blauwe vaas met een gele een rode en een paarse bloem. Daarnaast staat een vissenkom met waterplanten met een verstopte vis. Er komt een zon op. Het raam staat open….enz.).

• Vertel daarna met welk materiaal de illustratie (vermoedelijk) is gemaakt en vertel welke kleuren je  veel ziet en of die in het hele boek terugkomen.

• Als laatste: wat vind je, nu je het zo goed hebt bekeken van de tekening en waarom? En waarom    koos je juist deze tekening uit om goed te bekijken?

 

Zonder de hulp van een heleboel illustrators had ik dit stuk niet zo specifiek kunnen maken. Dank aan Aniek Bartels, Myriam Berenschot, Nicole van Dooren, Saskia Halfmouw, Mark Janssen, Marijke Klompmaker, Sanne te Loo, Stern Nijland, Milja Praagman, Annemiek Schellenbach en Jeska Verstegen.