Dinsdag 5 december publiceerde de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) de resultaten van PISA-2022. Dat werd die dag en de dagen erna hét gesprek van de dag.  De resultaten zijn om te huilen. Even voor degenen die PISA niet zo goed kent: Pisa staat voor Programme for International Student Assessment. Het is het grootste, ja werkelijk waar, internationale vergelijkende onderzoek naar prestaties van 15-jarigen. Wiskunde, lezen en natuurwetenschappen én welbevinden staan centraal en er hebben zo'n 600.000 leerlingen uit 81 landen meegedaan. Je bent op een leesbevorderingssite beland, dus ik zal kort hieronder uiteenzetten wat ik vind van het 'leesstukje'.  

​

De resultaten liegen er niet om: bij lezen staat Nederland in EU alleen nog boven Griekenland... De kranten kopten het al volop, maar een schrale troost, ons buurland België doet het niet best. Meerdere keren werd ik vandaag en gisteren gevraagd of ik, toch best een leesbevorderaar, een idee had hoe dat nou kon dat het zo slecht gesteld is met de leesvaardigheid in Nederland. Mijn focus ligt vooral op het stimuleren van aankomende basisschoolleerkrachten met betrekking tot lezen om van hun leerlingen lezers te maken. Het stukje '15-jarige' daar bemoei ik me niet meer zo mee. Ooit heb ik een aantal jaar lesgegeven op de middelbare school en daar viel mij toen (bijna 10 jaar geleden alweer) de 'leeshaat',  het 'moeten' al op. Dus of ik een antwoord had op 'hoe kan dat nou?'. Nee, geen eenduidig antwoord, maar één ding weet ik zeker: het is een wisselwerking van factoren.

​

Ik noem er een paar. We leven in een snelle wereld, alles moet steeds sneller, dus bijvoorbeeld even rustig zitten en een boek lezen, is er voor velen al niet meer bij. Geduld hebben we bijna niet meer. We moeten meteen reageren en willen direct reacties (voor alles en iedereen zijn uitzonderingen). Dat valt niet te ontkennen. Dan, een tweede punt: we leven in een digitale wereld. We lezen dan toch ook online genoeg? Klopt, maar meerdere onderzoekers hebben aangekaart dat je minder diep leest als je digitaal leest. Didactief (2023) kopte nog in augustus van dit jaar dat je 'digitaal lezen moet leren' en ook in "Leer ze lezen' (Ros et al.2021)  staat dit uitgewerkt. Mijn verhaal lees je nu van het schermpje, dus tja, wat ervan blijft hangen...?

​

Het ligt zeker niet alleen aan schermpjes; jongeren lezen snel, missen concentratie en doordat de samenleving en het onderwijs steeds gejaagder lijken, ontbreken vaardigheden om tot diep(er) tekstbegrip te komen én lijkt er hierdoor weer een gebrek aan kennis te ontstaan. Opgedane kennis blijft niet hangen. En dan nog een punt, en nou raak ik vast een gevoelige snaar, het belang van lezen wordt goed benadrukt door leerkrachten, maar leerkrachten geven zelf nog steeds te weinig het goede voorbeeld (denk je nu iets als: 'ik niet! Ik lees juist altijd als mijn kinderen lezen, ik lees elke dag voor, ik lees ook bij andere vakken', dan bedoel ik jou dus niet). Zwakke lezers help je door modeling toe te passen; het voor te doen. Maar eigenlijk geldt dat modelen voor alle leerlingen. Er zijn kinderen die in een taalarme omgeving opgroeien, een omgeving zonder boeken. Zij hebben leerkrachten en anderen nodig die het lezen voordoen en het leren lezen én het leren begrijpen van een tekst voordoen! Maar ja, dat kost tijd. Tijd, is weer iets wat altijd als (en vaak terecht) excuus wordt gebruikt. We leven ook in een wereld waarin we niks willen missen (heb je die gejaagdheid weer), dus filmpjes doen het weer beter dan teksten. En als we als 'boekpromoters' en leesbevorderaars laten zien dat filmpjes helemaal hét ding zijn, dan geven we ook niet het goede voorbeeld. Of wel?  

​

Laten we vooral lezen leuk houden, het leren lezen aanmoedigen op een motiverende manier, vooral boeken lezen en boeken overal bij betrekken, dus ook bij andere vakken.

​

Maar vooral:

​

Lees voor! Thuis en op school! Lees elke dag!

Lees zelf en laat het goede voorbeeld zien!

​

In de klas: betrek overal kinderboeken bij, bij elk vak en elke dag! Zorg voor een rijke taal-en leesomgeving en praat over boeken. 

​

Thuis: leg boeken zichtbaar neer, ga naar de bibliotheek, geef eens vaker een boek cadeau, lees samen en praat over boeken.

​

Oh, en laten we niet altijd corona, het lerarentekort of lerarenopleidingen de schuld geven. Een schuldige aanwijzen is niet waar het om gaat, het gaat om het samen verbeteren van die leesvaardigheid. Het is tè makkelijk om te wijzen naar een ander. De samenleving zijn we samen, dus samen moeten we dit probleem aanpakken; landelijk, provinciaal, stedelijk enzovoorts....

​