Meertaligheid en lezen
'Hoe beter kinderen in de moedertaal lezen hoe beter uiteindelijk de aansluiting er is in het Nederlands. En leesplezier in je eigen taal is een hele mooie basis.'
Bewezen is dat een rijke taalomgeving thuis én op school helpt bij de taalontwikkeling van de eigen taal en het Nederlands. Op deze pagina lees je informatief over meertaligheid in relatie tot de leesontwikkeling. Maar ook lees je over hoe je meertaligheid een vaste plek kunt geven, want inmiddels blijkt uit meerdere onderzoeken dat het juist goed is de moedertaal ook een vaste plek te geven in het onderwijs en ook in het leesonderwijs. Uiteraard zijn kinderboeken, en met name prentenboeken, heel goed in te zetten bij meertalige kinderen om zo te werken aan de Nederlandse taalontwikkeling.
Bovenstaande afbeeldingen zijn afkomstig van Prentenboeken in alle talen
Leesmotivatie én de taalontwikkeling bij meertalige kinderen bevorderen door:
1. ... voor te lezen. Voorlezen heeft veel voordelen (lees dat hier). Een belangrijke voorwaarde is dat thuistaal ook (positieve) aandacht krijgt. Dus lees thuis ook voor of laat thuis óók voorlezen in de thuistaal. Uit steeds meer onderzoeken blijkt namelijk dat thuistaal kan ondersteunen bij het leren van de Nederlandse taal, maar dan moet de thuistaal wel voldoende ontwikkeld zijn. Kies bewust voor voorleesboeken waarbij het verhaal goed te volgen is en zorg voor visuele ondersteuning. Hanteer bijvoorbeeld het stappenplan van LOWAN.
2. ... voordat het boek voorgelezen wordt, de kinderen te laten luisteren naar het boek in hun eigen taal. Dat kan bijvoorbeeld op de website Prentenboeken in alle talen. Of laat kinderen uit de bovenbouw die dezelfde thuistaal beheersen voorlezen.
3. ... op school de bieb te vullen met tweetalige boeken en boeken in diverse andere talen. Zorg daarbij voor rijke, betekenisvolle teksten. Omarm andere talen en dat kan goed, door kinderen óók kinderboeken aan te bieden in andere talen. Kijk eens op de website van IBBY voor suggesties.
4. ... nodig eens voorlezers uit die kinderen in de klas kunnen voorlezen in hun eigen taal. Denk aan ouders, oma's en opa's of zelfs bekende Nederlanders. Lees daarna het boek in het Nederlands voor. Doet je school mee aan het Nationaal Voorleesontbijt? Zet eens een meertalig boek in.
5. ... kijk samen met kinderen naar voorleesfilmpjes. Dat kan bijvoorbeeld hier. Je ziet iemand die een prentenboek voorleest in een van de beschikbare talen, waarbij de prenten goed in beeld worden gebracht en je hoort soms muziek.
6. ...zorg voor betrokkenheid, want hoe meer gemotiveerd een kind is om te lezen, hoe groter zijn of haar leesvaardigheid zal worden. Lees bijvoorbeeld eens een verhaal voor dat zich afspeelt in het land waar een kind of familie van een kind vandaan komt.
7. ... kinderen die dezelfde taal spreken gezamenlijk eerst in hun eigen taal een boek te laten bespreken, waarna het boek uiteindelijk klassikaal in het Nederlands wordt besproken.
8. ... te werken aan woordenschatontwikkeling in een taalrijke leeromgeving.
9. ... je leesactiviteiten goed afstemmen op verschillende talen.
10. .. meertaligheid op te nemen in je talenbeleid of leesbeleid op school. Omarm meertaligheid, want uit vele onderzoeken blijkt dat positieve aandacht besteden aan meertaligheid positieve effecten heeft.​​​
Meertaligheid praktische tips
Als je aan bovenstaande tien punten werkt, kom je al een heel eind. Om het wat concreter te maken, vind je hieronder eerst wat algemene tips en daarna per leeftijdscategorie (OB, MB, BB) wat extra tips voor in je klas of thuis.
​
Algemene tips:
-
Maak een rijke leesomgeving door veel verschillende soort boeken aan te bieden waar het kind goed bij kan en zorg voor fijne leesplekken. Zorg dus óók voor boeken geschreven in andere talen dan de schooltaal.
-
Bied kinderen keuzevrijheid.
-
Zorg dat je kinderboeken beschikbaar hebt voor kinderen waarin ze zich kunnen herkennen. Kijk dus ook of de personages multicultureel zijn.
-
Zet elke dag leestijd op je planning, maar zorg daarbij wel voor voldoende uitdagende en gevarieerde kinderboeken. die passen bij de leesvaardigheid in alle talen en uiteraard interesses van het kind.
-
Zorg dat je veel aandacht en tijd aan leesbegrip besteedt.
-
Zorg dat je aandacht besteedt aan de meertalige identiteit van kinderen.
-
Lees elke dag voor en laat zien dat je zelf ook leest.
-
Werk eerst aan het samen hardop lezen en als dat goed genoeg gaat kun je kinderen zelfstandig laten lezen.
-
Doe iets met een gelezen boek: praat erover of bedenk andere activiteiten die passen bij het boek.
​
Specifieke tips voor thuis:
-
Varieer thuis ook met wie voorleest: de ene keer een ouder/verzorger, de andere keer een zus of broer.
-
Oriënteer je eens op de VoorleesExpress of de DoorleesExpress (meer taal thuis door voorlezen).
-
Zorg dat je thuis via de bibliotheek, andere instanties of sites mooie gevarieerde leestips verzamelt voor in vakanties.
​
Specifieke tips voor op school:
-
Zorg voor een leescultuur en/of leesbeleid in of op de gehele school waarbij meertaligheid een plek heeft gekregen. Dat kan ook een plekje krijgen in het talenbeleidsplan. Denk bijvoorbeeld eens na of taalgerichte vakdidactiek een speerpunt kan worden of denk aan meertalige taalsteun.
-
Investeer in woordenschatontwikkeling (niet alleen in de onderbouw).
-
Investeer in kennisontwikkeling: lees veel voor uit kinderboeken en zet diverse soorten genres in.
-
Bevorder het leesplezier (bijvoorbeeld door middel van de zelfdeterminatietheorie van Deci en Ryan (2000).
-
Promoot elke week in de klas een nieuw kinderboek of zorg dat je thuis elke maand nieuwe boeken haalt uit de bieb of maandelijks een nieuw boek of nieuwe boeken koopt.
-
Ga regelmatig naar de bibliotheek met je klas.
-
Nodig eens voorlezers uit: kinderen uit andere klassen, ouders, kinderboekenschrijvers of anderen.
- Geef vakantieleestips mee naar huis.​​
- Oriënteer je op specifieke methoden, methodieken of (software)programma's. Hieronder in het kader zie je wat voorbeelden.​​​​
Methodes en methodieken
-
Woorden in Prenten: gericht op uitbreiden woordenschat. Het biedt lesmateriaal dat bestaat uit lessen rond verschillende prentenboeken. Elke dag leert de leerling nieuwe woorden. Het idee is dat op de laatste dag het prentenboek in het geheel voorgelezen kan worden en dat de woorden bekend zullen zijn.
-
Taalontdekkers (met Gynzy): woordenschatopgaven voor NT2.
-
Weerwoord: ondersteuning bij Nieuwsbegrip gericht op woordenschat.
-
Bouw!: gericht op tutorlezen.
-
BLOON: gericht op visueel dictee.
-
Lezen doe je overal: methode aanvankelijk lezen gericht op technisch lezen voor kinderen in de leeftijd van ca. 10 tot 14 jaar die nog maar kort in Nederland zijn en geen of heel weinig Nederlands verstaan en spreken.
-
Voorbeelden van softwareprogramma's: Alinea Online, Alinea Suite, Kurzweil en Read & Write, Spraak en taalgames van TinyEYE.
Activiteiten die de taal- en leesontwikkeling bevorderen
Hieronder staan een aantal voorbeelden van activiteiten die je in kunt zetten om te werken aan de taal- en leesontwikkeling, gekoppeld aan de leeftijdsindeling onderbouw (groep 1 en 2), middenbouw (groep 3, 4 en 5) en bovenbouw (groep 6, 7 en 8). De meeste activiteiten kunnen zowel thuis als in de klas worden geoefend.
Algemeen
Pabo-studenten van NHL Stenden hebben bij een aantal prentenboeken die de Stichting VoorleesExpress aanbiedt lesmaterialen voor diverse leeftijden ontwikkeld. Die vind je hier.
​
​Onderbouw
-
lees elke dag voor!
-
zet digitale prentenboeken in.
-
nodig eens voorlezers uit die voorlezen in een andere taal.
-
praat over wat voorgelezen is. Zorg voor een gesprek over de inhoud én wat kinderen ervan vinden. Laat ze erover doordenken.
-
plan na het voorlezen activiteiten in die gekoppeld zijn aan het boek (tekenen, schrijven, spelletjes etc.).
-
lees veel samen.
​
Middenbouw
-
lees elke dag voor!
-
zet digitale prentenboeken in
-
nodig eens voorlezers uit die voorlezen in een andere taal.
-
praat over wat (voor)gelezen is. Zorg voor een gesprek over de inhoud én wat kinderen ervan vinden. Laat ze erover doordenken.
-
lees samen (begeleid lezen). Let op: doe dit pas als er vorderingen zijn wat betreft de Nederlandse taalontwikkeling.
​
Bovenbouw
-
lees elke dag voor!
-
nodig eens voorlezers uit die voorlezen in een andere taal.
-
praat over wat (voor)gelezen is. Zorg voor een gesprek over de inhoud én wat kinderen ervan vinden. Laat ze erover doordenken.
-
laat leerlingen zelfstandig lezen. Let op: doe dit pas als kinderen de Nederlandse taal vloeiend kunnen lezen.
​
Meer activiteiten? Het SLO heeft een bundel met activiteiten ontwikkeld. De bundel kun je hier downloaden.
Ook is er een fijne publicatie van Stichting Lezen met allerlei tips over voorlezen in meertalige gezinnen. Die kun je hier vinden.
​​
-
Cubiss plaatste een inspiratiegids voor een meertalige kinderboekencollectie in je school met een aantal concrete kinderboekentips, maar ook met achtergrondinformatie en activiteiten. Die kun je hier downloaden.
-
De boeken (en materialen) van Lappa Books voor kinderen van 0-12 jaar. Je vindt hier tweetalige en meertalige prentenboeken, leesboeken en een verteltafel.
-
Meertalige kinderboeken van Buki.
-
Online voorleesverhalen van Ririro voor 3-12 jaar.
-
De serie 'Mijn klas': tien korte, makkelijk te lezen verhalen van kinderboekenschrijfster Annemarie Jongbloed. Voor kinderen vanaf ongeveer tien jaar die nog maar kort Nederlands lezen.
-
​Prentenboeken in alle talen: Nederlandstalige boeken in een andere taal te beluisteren.
-
Boekenserie 'Superrr 'van Mirjam Eppinga voor kinderen vanaf twaalf jaar.
-
Tekstloze prentenboeken: voor elke leeftijd. Klik hier voor suggesties.​
Specifieke kinderboekentips
De informatie op deze pagina is gebaseerd op (naast mijn eigen kennis en ervaringen) diverse bronnen:
- Lowan
- Lectoraat Meertaligheid en Geletterdheid (NHL Stenden)
- Cubiss
- Talenbewust lesgeven van Joana Duarte, Mirjam Günther, Fauve De Backer, Carolien Frijns en Babs Gezelle Meerburg
- Input van een leerkracht van de TiNtaan in Deventer (Tijdelijk Intensief Nederlands taalonderwijs aan nieuwkomers)